Open brief aan Minister Beenders en de Belgische samenleving - 11/09/2025
Met waardering hebben wij bij Punt.vzw uw betrokkenheid gehoord in De Afspraak van 10 september. Uw erkenning dat seksueel geweld een “veelkoppige draak” is, getuigt van inzicht in de complexiteit van het probleem. Wij delen uw voluntarisme, maar willen tegelijk onze bezorgdheid uiten over de piste van legalisering van pepperspray, ook al zou dit maar een klein onderdeel van uw totaalaanpak zijn.
Onze bezorgdheid bij pepperspray
Wij vragen u om tijd en middelen niet te investeren in dit voorstel. Het is geen structurele oplossing en legt de verantwoordelijkheid bij het slachtoffer. Daardoor dreigt victim blaming: slachtoffers zouden de vraag krijgen waarom zij geen pepperspray bij zich droegen.
Bovendien creëert pepperspray een vals gevoel van veiligheid, want in een panieksituatie is de kans klein dat slachtoffers de spray efficiënt kunnen inzetten. In een moment van acute bedreiging heeft niemand immers controle over zijn instinctieve reacties. Daarnaast zien wij een ongemakkelijke parallel met de wapenwetgeving in de Verenigde Staten, waar het gevoel van veiligheid foutief wordt gelinkt aan het recht om zichzelf te bewapenen. De realiteit toont dat meer wapens niet leiden tot meer veiligheid, maar juist tot escalatie, misbruik en tragische incidenten.
Daarom vragen wij om de focus te verleggen: maak de shift van slachtoffer naar pleger. Het is tijd om niet langer te spreken over wat slachtoffers kunnen of moeten doen, maar over de oorzaken en de plegers van seksueel geweld. Punt.vzw zet zich al zes jaar in voor preventie en nazorg bij niet-acuut seksueel geweld, een domein dat tot vandaag een blinde vlek vormt in het structurele overheidsaanbod. Ons voortbestaan danken wij voorlopig vooral aan de stad Antwerpen en de vele gulle burgers in dit land.
Voorstellen voor een integraal beleid
Centraliseer expertise
Tachtig procent van het seksueel geweld wordt gepleegd door een bekende: een partner of ex-partner, een familielid, een leerkracht of een begeleider. Het zijn niet de anonieme daders waarop een slachtoffer eenvoudigweg pepperspray kan richten. Het is dus belangrijk de middelen in te zetten op het verwerven van inzicht in schadelijke stereotypen en in de dynamieken van verschillende soorten daders, en daar gericht verandering te bewerkstelligen. Alleen zo kan er op lange termijn een echte impact worden gemaakt.
Preventie via onderwijs
Onze leerplicht tot achttien jaar biedt een unieke kans om alle jongeren, ongeacht achtergrond of thuissituatie, vertrouwd te maken met het aangeven en respecteren van grenzen. Jongeren leren daarbij ook omgaan met afwijzing, met de foute overtuiging dat mannelijkheid gelijkstaat aan eergevoel, en met het belang van opkomen voor elkaar en elkaar aanspreken op ongewenst gedrag. Zo kan de zwijgcultuur worden doorbroken. Indien Onderwijs hierin niet de nodige stappen zet, vragen wij de financiering van externe organisaties die dergelijke vormingen in scholen, verenigingen, bedrijven en andere organisaties kunnen aanbieden.
Vroege screening en opvolging
Sommige potentiële plegers kunnen geholpen worden nog voor ze een slachtoffer maken. Dat kan door vroege screening, gepaste hulp en begeleiding, en een betere opvolging van daders. Door in te zetten op begeleiding in plaats van louter demonisering kan worden voorkomen dat er nieuwe slachtoffers vallen.
Maatschappelijke bewustwording
Brede bewustwordingscampagnes kunnen bijdragen aan preventie. Campagnes die focussen op positieve mannelijkheid, op toestemming, op het aangeven en erkennen van grenzen, en op beter omgaan met afwijzing, hebben een blijvend effect. Het is cruciaal dat deze campagnes ontwikkeld worden in samenwerking met experten zoals Punt.vzw, die de nodige nuance en ervaring kunnen bieden.
Gerechtelijke daadkracht
Ook een sterkere justitiële aanpak kan een belangrijke preventieve werking hebben. Snellere opvolging van klachten, betere bewijsverzameling, gespecialiseerde magistraten en gepaste straffen zijn essentieel. Daarnaast moeten slachtoffers, net zoals verdachten, van bij het begin juridische bijstand krijgen. Op die manier kan de straffeloosheid afnemen en krijgen slachtoffers opnieuw vertrouwen in het gerecht.
Veilige publieke ruimte
Een feministisch en inclusief hertekenen van de publieke ruimte kan bijdragen aan preventie. Denk aan betere verlichting, meer zichtbaarheid in parken, meerdere toegangen en uitgangen, en camerabewaking waar dat nodig is. Deze maatregelen verhogen zowel de objectieve veiligheid als het veiligheidsgevoel van burgers.
Nazorg
De oprichting van de Zorgcentra na Seksueel Geweld is een belangrijke stap vooruit en levert een prachtige prestatie in de eerstelijnszorg. Wij vragen nu ook aandacht voor tweedelijnszorg, zoals de erkenning en financiering van lotgenotenwerkingen. Dit is van groot belang voor slachtoffers die blijvende steun nodig hebben.
Seksueel geweld is geen individueel probleem maar een maatschappelijk falen. De oplossing ligt niet in het bewapenen van burgers, maar in het versterken van onze samenleving met kennis, inzichten, moed, middelen en visie. Wij hopen dat u deze brief leest als een uitnodiging tot dialoog en samenwerking. Punt.vzw staat klaar om mee te bouwen aan beleid dat de shift helpt verleggen.
Met hoogachting,
Ann De Cnodder
Algemeen Directeur, Punt.vzw
Ondertekend door
- Furia vzw
- vzw Zijn
- Femma
- Noëmie Willemen
- Zijkant
- Ella
- Vrouwenraad
