Ongehuwde vrouwen met een groot sociaal engagement spelen in de geschiedenis van KAV/Femma een cruciale rol, zowel op lokaal als op nationaal vlak. Ze zijn actief als beroepskracht, vrijwilliger of combineren deze twee. Hun inzet gebeurt voor of achter de schermen. Dit ‘verhaal’ is een ode aan de kracht en kwetsbaarheid van alleenstaande vrouwen.
Van liefdadigheid naar sociaal werk
De pioniers van KAV/Femma kwamen vaak uit begoede, katholieke milieus. Ze hadden gestudeerd en wilden vanuit liefdadigheid iets doen voor minderbedeelden. Ze kregen hierbij de steun van (parochie)priesters. In Van emancipatie gesproken. Fotoboek over zestig en meer jaren KAV-leven lees je over het ontspruiten van het engagement van Maria Baers en Philippine Vande Putte. Het waren vrouwen met dit soort ‘profiel’ die naast ontelbare ‘gewone’ arbeidersvrouwen aan de basis liggen van onze vrouwenbeweging.
‘Maria Baers is een jonge intelligente vrouw uit de Antwerpse burgerij, die verontwaardigd ontdekt hoe de volksvrouw rondom haar leeft in de rumoerige havenstad. ‘Goede werken doen’ behoort in het begin van de 20ste eeuw tot de opdracht van jonge meisjes zoals Maria Baers. Zo ontmoet ze in haar parochie de eerste moeizaam werkende kern van de vrouwenbeweging. Ze leert er de andere grote figuren uit de sociale wereld kennen, ondermeer Pater Perquy. Zij volgt zijn Vlaamse sociale studiekringen. Onder zijn invloed ziet zij in dat de godsdienstige opgang van de arbeidersvrouw slechts mogelijk is, wanneer eerst de materiële levensvoorwaarden verbeterd worden. Dit wordt voor haar de stap van liefdadigheid naar uitdrukkelijk sociale werking. Ondernemend en religieus bewogen als ze is, geeft Maria Baers zich volledig en gedurende een halve eeuw aan haar opdracht’.
‘Philippine Vande Putte komt uit Blankenberge, is onderwijzeres en werkt sinds 1929 als KAV-propagandiste in Brugge-Roeselare. Van 1943 tot 1959 is zij algemeen secretaris van de beweging. Zij heeft een levendige en creatieve geest en een enorme ervaring in het vormingswerk. Philippine is een feministe. Zij volgt minder de politieke weg, maar zij verdedigt de innerlijke vrijheid van de vrouw en treedt hiervoor zelfs op tegen de eigen proosten en tegen de broedertakken van de arbeidersbeweging. De intellectuele openheid van deze leidersfiguur wordt over heel Vlaanderen gewaardeerd. ‘Zij haalde de Vlaamse vrouw uit haar geestelijke afzondering’, getuigt Maria Rosseels’.
Beroepsactief en dus ongehuwd?
Maria Baers en Philippine Vande Putte bleven ongehuwd en zetten hun leven volledig in dienst van de uitbouw van onze vrouwenbeweging. Hun vrijwillig engagement dat z’n oorsprong vond in burgerlijke liefdadigheid, leidde naar hun beroep van ‘sociaal werkster’. Dat konden ze enkel uitvoeren als ongehuwde vrouw. Voor vrouwelijke leerkrachten in het katholiek onderwijs, verpleegsters, sociaal werksters, … gold tot in de jaren ‘60 dat de combinatie van betaald werk en zorg voor het gezin onmogelijk was. Vrouwen die wel een maatschappelijke rol wilden vervullen ‘kozen’ er voor om ongehuwd door het leven te gaan of minstens te stoppen met hun job eenmaal ze getrouwd waren. Decennia lang waren beroepskrachten van KAV, toen propagandisten of vrijgestelden genoemd, alleenstaanden. Altijd zijn er ook alleenstaanden als vrijwilliger of lid actief geweest in onze organisatie. Ze werkten buitenshuis voor de kost en waren in hun vrijetijd wijkmeesteres, kernlid of trouw lid. Velen van hen ‘leefden voor KAV’, ze versterkten het lokaal bewegingsleven met raad en daad. Dat gebeurt tot op vandaag.
KAV/Femma is er voor ‘alle’ vrouwen
Vanuit KAV en later in de politiek, nam Maria Baers het op voor alle vrouwen: voor gehuwde vrouwen met kinderen én voor alleenstaande vrouwen. Als kind van haar tijd verdedigde zij het heersende kostwinnersmodel, gebaseerd op ‘verschildenken’. Man en vrouw waren evenwaardig, maar hadden verschillende maatschappelijke taken doordat ze ‘anders geschapen waren’. Het ‘kostwinnersmodel’ werd als ideaalbeeld naar voor geschoven. De ‘vrouw aan de haard’ vervulde de drievoudige rol van echtgenote, moeder en huishoudster. Ze stond haar echtgenoot-gezinshoofd-kostwinner bij. Daarnaast moesten vrouwen die niet kunnen terugvallen op een kostwinner, zoals alleenstaande vrouwen en weduwen, in hun eigen levensonderhoud kunnen voorzien. Deze vrouwen moeten ‘gelijk loon voor gelijk werk’ en degelijke arbeidsomstandigheden krijgen. KAV/Femma zette in bepaalde periodes specifieke ontmoetings- en vormingsinitiatieven op voor alleenstaande vrouwen en weduwen.
In 1968 publiceerde KAV De vrouw nu. Een nieuw statuut. KAV nam afscheid van het verschildenken over mannen en vrouwen. Elk individu moest voltooiing vinden in zijn of haar leven en daarvoor de nodige ontplooiingskansen krijgen. De vrouw werd niet langer alleen maar verbeeld in functie van haar gezin, maar als een zelfbewust individu, met een open blik op de samenleving. De statuten werden aangepast en de naamsverandering van het ledenblad naar Vrouw&Wereld onderlijnde dat nieuwe perspectief.
50 jaar later is de samenleving sterk veranderd. Meisjes volgen hoger onderwijs, gaan naar de universiteit en nemen betaald werk aan. De meeste vrouwen op beroepsactieve leeftijd combineren betaald werk met zorg. Het klassieke gezin is niet langer de norm. Heel diverse samenlevingsvormen bestaan na(ast) mekaar. Velen zijn (terug) single. Ook vandaag is Femma er voor alle vrouwen!
Combineren van betaalde arbeid, zorg, vrijwilligerswerk en zelfontplooiing voor iedereen
Femma ijvert voor evenwichtig en kwaliteitsvol combineren van de verschillende soorten ‘werk’ voor alle vrouwen (en mannen). Hier zitten wellicht extra uitdagingen in voor alleenstaanden, die bijv. hun werk niet kunnen delen met iemand. Voor vrijwilligerswerk en zelfontplooiing zijn zij uiteraard meer dan welkom in de lokale Femmagroepen. Een vertrouwde ontmoetings- en leerplek voor vrouwen. Een vereniging waar je door deelname en vrijwillige inzet verbinding legt met andere vrouwen, zin geeft aan het leven en een sociaal netwerk uitbouwt. Ook het aanbod van Femma-vrouwenreizen is beslist een aanrader.
Dank je wel aan alle alleenstaande KAV/Femma vrijwilligers, leden en beroepskrachten van vroeger en nu. Dank voor zoveel engagement en inzet!
Deze foto uit 1946 komt uit Van emancipatie gesproken. Fotoboek over zestig en meer jaren KAV-leven. ‘De verjongde ploeg ‘propagandisten’ ziet er fleurig uit en de woorden die Phiippine Vande Putte hen toespreekt, brengen een nieuw geluid: “Wij vrouwen willen niet alleen een wereld die rechtvaardig is en comfortabel. Wij willen een wereld die schoon is. Wij vrouwen zullen overal schoonheid brengen. Schoonheid van gezond leven, schoonheid van ziel, schoonheid overal rondom ons.”’
